Το άρθρο πρωτοδημοσιέυτηκε στο διαδικτυακό περιοδικό “Ψυχογραφήματα” http://psychografimata.com/
Από τη Ροζαλίνα Ντότσεβα, Δημοσιογράφο
Μετάφραση: Μιχάλης Σιάτης, Κλινικός και Συμβουλευτικός Ψυχολόγος, MSc
Μετάφραση: Μιχάλης Σιάτης, Κλινικός και Συμβουλευτικός Ψυχολόγος, MSc
Θεραπεία μέσω τέχνης – τι σημαίνει;
Η θεραπεία μέσω τέχνης είναι ένα είδος θεραπείας με την βοηθεία διαφόρων μέσων τέχνης, η οποία στην Δύση εφαρμόζεται εδώ και έξι δεκαετίες. Αυτές μπορεί να είναι είτε παραδοσιακές μέθοδοι, όπως ζωγραφική, χορός, θέατρο, μοντελοποίηση, γραφή, είτε λιγότερο παραδοσιακές, όπως για παράδειγμα η θεραπεία μέσω κηπουρικής που εφαρμόζεται στην Ολλανδία! Εκεί μάλιστα, η θεραπεία μέσω τέχνης δεν είναι μόνο επίσημα αναγνωρισμένη από το κράτος ως μέθοδος θεραπείας, αλλά καλύπτεται και από το ταμείο υγείας. Όσο για την μουσική – είναι το παλαιότερο θεραπευτικό μέσο στην ιστορία, το οποίο χρησιμοποιούνταν από την εποχή της αρχαίας Ελλάδας.
Ποιόν μπορεί να βοηθήσει και πως;
Η βασική διαφορά μεταξύ αυτού του είδους θεραπείας και των υπολοίπων, είναι η απουσία λεκτικής ερμηνείας. Αντί να μιλά (ο Τιούτσεφ είχε πει: «η εκφραζόμενη σκέψη είναι ψέμα») , ο ασθενής εκφράζεται με την γλώσσα του αντικειμένου, το οποίο επεξεργάζεται – ζωγραφιά, γλυπτό, κολάζ. Γι’ αυτό το λόγο η θεραπεία μέσω τέχνης είναι αναντικατάστατη για άτομα, τα οποία αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην λεκτική έκφραση: μικρά παιδιά ή ηλικιωμένοι ασθενείς, άτομα με δυσκολίες στην επικοινωνία και την κοινωνική ένταξη, όπως επίσης και ασθενείς με διάφορα ψυχικά ή σωματικά προβλήματα.
Η θεραπεία μέσω τέχνης μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ως μέσο πρόληψης για όλους τους «συνηθισμένους νορμοπαθείς» (δηλαδή παθολογία στα πλαίσια της νόρμας). Επειδή αυτό που έχει σημασία στην θεραπεία μέσω τέχνης, είναι το θεραπευτικό αποτέλεσμα και όχι το αισθητικό, δεν χρειάζεται να περιμένουμε πως θα γίνουμε Πικάσο, για να τολμήσουμε να ζωγραφίσουμε και να αισθανθούμε καλά. Ή, αν παραφράσουμε τα λόγια του Φρόιντ, με το να γίνουμε περισσότερο καλλιτέχνες, γινόμαστε λιγότερο νευρωσικοί. Γι’ αυτό το λόγο, αυτή η μέθοδος όσο είναι μοντέρνα, άλλο τόσο είναι και εποικοδομητική για τους υπερφορτισμένους εργασιομανείς της Δύσης, οι οποίοι μέσα απ’ αυτή βρίσκουν ηρεμία από το στρες της πόλης, την πλήξη και την υπαρξιακή κρίση. Είναι ενθαρρυντικά τα αποτελέσματα, τα οποία έχει επιτύχει μία Γαλλίδα θεραπεύτρια, η όποια χρησιμοποιεί στη δουλειά της αναλώσιμα φυσικά προϊόντα – μπαχαρικά, λουλούδια, φρούτα, λαχανικά, αυγά και άλλα. Την τεχνική αυτή την έχει δανειστεί από τις τελετουργίες και τελετές των γυναικών της Ινδίας. Η θεραπεία με εφήμερα υλικά, όχι μόνο επανενώνει τον κομμένο ομφάλιο λώρο μεταξύ του ανθρώπου και της φύσης, αλλά ενισχύει την ικανότητα του ατόμου ν’ αντέχει τις απώλειες και τους χωρισμούς, να μάθει να τις αποδραματοποιεί, να επεξεργάζεται το πρόβλημα του μετασχηματισμού και της μετάβασης του φθαρτού σε γήινο.
Λόγω του ότι η τέχνη από μόνη της δεν θεραπεύει πάντοτε (και ο Βαν Γκογκ είναι ένα τρανταχτό παράδειγμα), ο θεραπευτής είναι εκείνος, που σε κάθε ξεχωριστή περίπτωση θα επιλέξει τον κατάλληλο τύπο θεραπείας, μορφή (ομαδική ή ατομική , συχνότητα και διάρκεια, βάσει και των προτιμήσεων του ασθενή του. Έτσι, σε κάποιον, ο οποίος μπορεί να μετουσιώνει τον πόνο μέσω των λέξεων, θα μπορούσε να του προταθεί το γράψιμο. Για ένα υπερκινητικό παιδί θα ήταν κατάλληλη κάποια ενασχόληση η οποία ελέγχει το ρυθμό και απαιτεί υπομονή – μωσαϊκά, κολάζ. Αν ο ασθενής είναι κλειστός, ίσως θα μπορούσε να βοηθηθεί μέσω χοροθεραπείας. Άτομα με κινητικά προβλήματα, ίσως βοηθούσαν την αποκατάστασή τους η ζωγραφική, τα ψηφιδωτά, ο χορός. Για άλλους πάλι, οι οποίοι έχασαν κάποιο κοντινό τους πρόσωπο, η επιλεγμένη τεχνική δεν θα πρέπει μόνο να τους βοηθήσει να επεξεργαστούν το πένθος τους, αλλά και να επαναφέρει την όρεξή τους για ζωή.
Βασική θέση της θεραπείας μέσω τέχνης είναι πως οι βοηθούμενοι δεν είναι άρρωστοι, αλλά ανθρώπινες υπάρξεις, οι οποίες υποφέρουν είτε από κάποια δραματική σύγκρουση με τον ίδιο τους τον εαυτό, είτε με τους γύρω τους (ο Σάρτρ είε πει, πως «η κόλαση είναι οι άλλοι»). Γι΄αυτό το λόγο, όταν η ψυχή ασθενεί, για να θεραπευτεί ο άνθρωπος, πρέπει να θεραπευτούν και οι διαβρωμένες σχέσεις του με τον κόσμο. Η αλήθεια είναι, πως αυτό το είδος θεραπείας δεν είναι πανάκεια και γι΄αυτό δεν υπόσχεται πως μπορεί να αντιμετωπίσει κάθε ασθένεια. Ωστόσο επιτρέπει στον ασθενή κάτι πολύ σημαντικό: να μην εκδηλώνει τα συμπτώματά του μέσα του, στο σώμα του, αλλά προς τα έξω, στην τέχνη την οποία κάνει. Όπως επίσης, ν’ αποδεχτεί και να ζήσει με τα προβλήματα, τα οποία είναι αδύνατο να λύσει.
Πότε είναι καλό να ξεκινήσω θεραπεία μέσω τέχνης;
Όταν δεν αισθάνεστε καλά με τη σωματική ή ψυχική σας κατάσταση. Παρ’ όλα αυτά, είναι πιο σημαντικό να ξέρετε πότε δεν θα ήταν καλά να ξεκινήσετε θεραπεία μέσω τέχνης. Αν κάποιος βρίσκεται σε φαρμακευτική αγωγή, πρώτα θα πρέπει να υποχωρήσουν τα οξέα συμπτώματα, πριν ξεκινήσει οποιοδήποτε είδος θεραπείας. Και δεύτερο, θα ήταν καλύτερα να μην καταφύγετε σε θεραπεία, αν βρίσκεστε εν μέσω ενός βαθύ πόνου – χρειάζεται να περάσει λίγος χρόνος, πριν προχωρήσετε στην ψυχική του επεξεργασία με άλλα μέσα.
